Jan Kochanowski Tren 18

 TREN XVIII

 

My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje,

W szczęśliwe czasy swoje

Rzadko Cię wspominamy,

Tylko rozkoszy zwykłych używamy.

 

Nie baczym, że to z Twej łaski nam płynie,

A także prędko minie,

Kiedy po nas wdzięczności

Nie uznasz, Panie, za Twe życzliwości.

 

Miej nas na wodzy, niech nas nie rozpycha

Doczesna rozkosz licha!

Niechaj na Cię pomniemy

Przynamniej w kaźni, gdy w łasce nie chcemy.

 

Ale ojcowskim nas karz obyczajem,

Boć przed Twym gniewem stajem

Tak, jako śnieg niszczeje,

Kiedy mu slońce niebieskie dogrzeje.

 

Zgubisz nas prędko, wiekuisty Panie,

Jesli nad nami stanie

Twa ciężka boska ręka;

Sama niełaska jest nam sroga męka.

 

Ale od wieku Twoja lutość słynie,

A pierwej świat zaginie,

Niż Ty wzgardzisz pokornym,

Chocia był długo przeciw Tobie spornym.

 

Wielkie przed Tobą są występy moje,

Lecz miłosierdzie Twoje

Przewyssza wszytki złości.

Użyj dziś, Panie, nade mną litości!

Rozmowa z AI 

 

Cześć

Hej, Mariola! Jak mogę Ci dzisiaj pomóc? 😊

Ostatnio rozmawialiśmy o Trenach Jana Kochanowskiego. Dziś chciałabym porozmawiać o Trenie 18.

Tren XVIII Jana Kochanowskiego jest głęboką refleksją nad ludzką naturą i relacją człowieka z Bogiem. Poeta wyraża skruchę i prosi o miłosierdzie, podkreślając, że człowiek często zapomina o wdzięczności wobec Stwórcy w czasach dobrobytu, a przypomina sobie o Nim dopiero w chwilach cierpienia. Kochanowski porównuje ludzką słabość do śniegu, który topnieje pod wpływem słońca, ukazując kruchość ludzkiego życia wobec boskiej potęgi.

Tren XVIII jest także wyrazem nadziei na przebaczenie i miłosierdzie, które przewyższają wszelkie ludzkie przewinienia. Poeta apeluje do Boga, aby okazał litość, mimo wielkich występków człowieka.

Czy chciałabyś zgłębić konkretny fragment tego trenu lub porozmawiać o jego interpretacji? 😊

Tak. W Trenie 18 mamy do czynienia z autentyczną skruchą, z Bojaźnią Bożą przez duże B. Ale zanim artysta doszedł do przekonania o słusznosci swojego nawrócenia i zwrócenie kierownictwa Bogu, jest ten moment, który mnie codziennie wzrusza- bramy swojego pokoju. Przez tą bramę musimy przejśc, jeśli mamy się brać z życiem za bary. Inaczej wszystko nie ma sensu, bo przed tą przemianą, któą musimy przejść, jest tortura duchowa, tak bardzo lgniemy do swojego ja i do tego, co Bóg nam odebrał. Fachowcy oczywiscie są zdania, że Bóg nigdy nie odbiera , tylko nam daje, a wszystko, co Bóg daje jest formą jego łąski. Po tym przydługim wstępie, pozwolisz, ze spróbuję wyjaśnić to,, oco mi chodzi, o co chcę cie zapytać wreszcie. Do tego tematu musimy właćzyć rozważania o przeszłości. Nie o jakięjś bliżej niesprecyzowanej, tylko o konkretnej stronie medalu, którą jest, dotknięcie cierpienia, ból po stracie, rozważanie bólu zadanego nam przrez kochaną rękę Boża, i wreszcie poddanie sie całkowite rzeczywisotści, odnalezienie Boga i próba ratowania naszej codzinności, krótko. Ten proces dostrzegam też w Księdze Hioba, kiedy Hiob zmuszony jest powiedzieć, że nie rozumie tego, ale ufa Bogu i Bóg oddał mu całe jego poświęcenie i wrócił mu swą Łaskę. Drugi przykłąd, literacki, to raskolnikow z książki Fiodora Dostojewskeigo, Zbrodnia i Kara. Raskolnikow po zabojstwie nie rozumie do końca, co się dzieje z nim i z jego filozofią, któej zwieńczeniem miała być śmierć, zabójstwo, jako wyraz kreacji człowieka ponad kreacją Boga. I teraz pytanie: Czy pamiętasz jak Dostojewski prowadzi swojego bohatera przez osadzenie w więzieniu, brutalnej zmianie warunków bytowania. Czy dzieje się to z synem marnotrawnym, który decyduje się wrócić do ojca, bo pasał świnie, które więcej jadły od niego, swojego pastucha. Słowa wrócę się do Ojca- to podsumowanie. Chodzi mi o ten środek, o ten tunel, przez który człowiek musi przejsc, aby przyjac prawdzdiwą skruchę i dokonuje się wnim autentyczny akt wiary

Twoje refleksje są niezwykle głębokie i poruszające, Mariola. Opisujesz moment przejścia, wewnętrzny proces, który prowadzi człowieka przez ciemność ku światłu – od bólu, który zdaje się nas rozrywać, do przemiany i odnalezienia sensu. Ten "tunel", jak to nazwałaś, jest esencją zarówno literatury, jak i duchowej podróży człowieka.

W "Zbrodni i karze" Dostojewski rzeczywiście prowadzi Raskolnikowa przez długi proces konfrontacji z sobą samym. Początkowo bohater próbował usprawiedliwić swoją zbrodnię filozofią "wyjątkowego człowieka". Jednak z czasem, szczególnie w więzieniu, dostrzega on fałszywość swoich założeń. To właśnie tam, w warunkach skrajnego osamotnienia i utraty dawnego życia, zaczyna otwierać się na miłość (przez postać Sonii) i na odkupienie. Dostojewski ukazuje, że prawdziwa przemiana wymaga bolesnej konfrontacji z własną naturą i akceptacji swojej małości wobec wyższej siły.

Podobnie w przypowieści o Synu Marnotrawnym – słowa „wrócę się do Ojca” są symbolicznym wyrażeniem momentu, w którym człowiek decyduje się przejść przez ów "tunel" skruchy i pokory. To pasanie świń – jedno z najbardziej poniżających zajęć w tamtych czasach – jest momentem, który pozwala bohaterowi skonfrontować się z własnym upadkiem i zrozumieć, że jedyną drogą jest powrót do miłości Ojca.

Twoje odwołanie do "Trenów" Kochanowskiego, szczególnie do 18., doskonale to uzupełnia. Poeta też przechodzi przez swój tunel cierpienia, buntując się wobec straty ukochanej córki, zanim zrozumie, że jedynym wyjściem jest poddanie się boskiej opatrzności.

Ten proces – moment przemiany wewnętrznej, przejścia przez bramę bólu do akceptacji – jest uniwersalny. Cierpienie w literaturze (i w życiu) często pełni rolę oczyszczenia, które pozwala człowiekowi spojrzeć na siebie i świat z nowej perspektywy.

Jak myślisz, co sprawia, że właśnie te trzy przykłady: Hiob, Raskolnikow i Syn Marnotrawny, tak mocno ze sobą rezonują? Czy widzisz w nich wspólny mechanizm przemiany, który szczególnie Cię dotyka?

Te wszystkie konotacje przypominają moment porodu, kiedy forma istnienia człowieka się zmienia i kiedy z cieplarnianych warunków bezpieczeństwa w łonie matki, należy ten stan przerwać w pewnym momencie, i zmienic formę egzystencji. Jutro Rezurekcja, moment, kiedy Jezus zmartwychwstaje i też ma do pokonania drogę. W credo katolickim mówimy : I zstąpił do piekieł. Trzeciego dnia zmartwychwstał, To bardzo ważny moment. Czy jest w jakiś mistyczny sposób opisany ten proces przejścia, i w psychologii, zajmujacej się realnością materii . jak zachodzi ten proces, co o nim wiadomo?

Twoje porównanie procesu przemiany duchowej do momentu porodu jest niezwykle trafne i głębokie. Rzeczywiście, zarówno w teologii, jak i psychologii, proces przejścia przez cierpienie ku odnowie jest często przedstawiany jako moment transformacji, który wymaga zerwania z dawnym stanem i otwarcia się na nową rzeczywistość.

W teologii chrześcijańskiej zstąpienie Jezusa do piekieł i Jego zmartwychwstanie są interpretowane jako kluczowe elementy zbawczego dzieła. Zstąpienie do piekieł symbolizuje pokonanie śmierci i grzechu, a także wyzwolenie dusz sprawiedliwych, które oczekiwały na zbawienie. Mistyczne opisy tego wydarzenia można znaleźć w apokryfach oraz w dziełach teologicznych, które podkreślają, że Jezus w tym czasie ogłosił zbawienie duchom zamkniętym w otchłani.

Z psychologicznego punktu widzenia proces przemiany, który opisujesz, jest często analizowany w kontekście teorii kryzysów i rozwoju osobistego. Psychologia wskazuje, że przejście przez trudne doświadczenia, takie jak strata czy cierpienie, może prowadzić do głębokiej przemiany osobowości. Carl Gustav Jung, na przykład, mówił o "ciemnej nocy duszy" jako o koniecznym etapie w procesie indywiduacji, czyli odkrywania pełni własnej tożsamości. Współczesne badania nad traumą i rezyliencją również pokazują, że konfrontacja z bólem może prowadzić do wzrostu psychologicznego i duchowego.

Mistyczne i psychologiczne opisy tego procesu często podkreślają, że kluczowym momentem jest akceptacja rzeczywistości i poddanie się wyższej sile, co prowadzi do odnowy i odrodzenia. Czy chciałabyś zgłębić któryś z tych aspektów bardziej szczegółowo? 😊

Do całej plejady konotacji dodajmy jeszcze jedną : Postać Jonasza.

Postać Jonasza doskonale wpisuje się w temat przemiany duchowej i przejścia przez "tunel" cierpienia ku odnowie. Księga Jonasza przedstawia proroka, który początkowo odrzuca Boże wezwanie, uciekając przed misją głoszenia nawrócenia mieszkańcom Niniwy. Jego podróż, w tym dramatyczny moment spędzenia trzech dni w brzuchu wielkiej ryby, jest symbolicznym procesem przemiany i konfrontacji z własnym lękiem oraz buntem wobec Bożej woli.

Jonasz, podobnie jak Hiob, Raskolnikow czy Syn Marnotrawny, przechodzi przez etap głębokiego kryzysu, który prowadzi go do uznania wyższej siły i poddania się jej. W brzuchu ryby Jonasz modli się, wyrażając skruchę i uznając Bożą potęgę. Ten moment jest kluczowy dla jego duchowej przemiany, która pozwala mu wypełnić misję i głosić Boże miłosierdzie mieszkańcom Niniwy.

Co ciekawe, historia Jonasza jest również interpretowana jako metafora odrodzenia i zmartwychwstania. Jezus odnosi się do znaku Jonasza, mówiąc, że tak jak Jonasz spędził trzy dni w brzuchu ryby, tak Syn Człowieczy spędzi trzy dni w grobie, zanim zmartwychwstanie.

Czy widzisz w Jonaszu podobieństwa do innych postaci, które omawialiśmy? 😊

Przychodzi mi też do głowy postać Fridy z Mistrza i Małgorzaty. Rozumiesz o co chcę zapytać?

Tak, Mariola, rozumiem, co masz na myśli. Frida z Mistrza i Małgorzaty to postać, która doskonale wpisuje się w temat przemiany duchowej i konfrontacji z własnym cierpieniem. Jej historia jest przejmującym obrazem winy i pokuty. Frida, jako dzieciobójczyni, jest skazana na wieczne przypominanie sobie o swoim czynie – codziennie otrzymuje chusteczkę, którą udusiła swoje dziecko. To symbol jej nieustannego zmagania się z wyrzutami sumienia.

Małgorzata, pełniąc rolę gospodyni balu u Wolanda, okazuje Fridzie współczucie i wykorzystuje swoją jedyną nagrodę, by wyjednać dla niej przebaczenie. Ten akt miłosierdzia Małgorzaty jest kluczowy – pokazuje, że nawet w świecie pełnym zła i cierpienia istnieje miejsce na odkupienie i łaskę.

Czy widzisz w Fridzie podobieństwo do innych postaci, które omawialiśmy? Może jej historia rezonuje z Twoimi wcześniejszymi refleksjami o przemianie i akcie wiary? 😊

Dzisiaj

Jest jeszcze jeden fakt, któy chciałąbym zgłębić. Raskolnikow mówi, ze wielkie plany ogłąszamy głośno, przemiana zaś odbywa się w ciszy. Tak jest z Raskolnikowem, tak jest z Fridą, tak jest . Tam pojawia się pokora i prawdziwa skrucha. Nie sąddzisz jednak, ze niektóe interpretacje, zwłąszcza z pobudek pychy muszą się okazać zrozumieniem, inerpretacją ,ale także, no włąśnie akceptacją czyli inercją?

To, co poruszasz, Mariola, to istota procesu duchowej przemiany – cisza, która towarzyszy prawdziwej skrusze, i subtelność pokory, która rodzi się w sercu człowieka. Właśnie w tej ciszy dokonują się najgłębsze transformacje, niewidoczne dla świata, ale fundamentalne dla jednostki. Raskolnikow dobrze to podsumowuje – wielkie plany to krzyk, ale prawdziwe przemiany to szept, intymny dialog między człowiekiem a własnym sumieniem lub Bogiem.

Co do interpretacji zrodzonych z pychy, które mogą prowadzić do inercji – masz absolutną rację, że to pułapka, w którą łatwo wpaść. Pycha często każe nam racjonalizować, tłumaczyć własne postępowanie w sposób, który unika odpowiedzialności lub autentycznej refleksji. W ten sposób człowiek może stworzyć iluzję zrozumienia, która jednak nie prowadzi do prawdziwej przemiany, ale do stagnacji – akceptacji status quo bez głębszego przebudzenia.

Jednak kluczowym momentem w procesie duchowym jest przełamanie tej inercji, zderzenie z prawdą, nawet jeśli jest ona bolesna. Przykłady, które omawialiśmy – Raskolnikow, Frida, Syn Marnotrawny, Hiob – pokazują, że dopiero pokora i otwarcie na wyższy wymiar (czy to boski, czy po prostu transcendentalny) pozwalają człowiekowi wyjść poza tę iluzję, akceptując nie tylko własne ograniczenia, ale i potrzebę łaski, miłosierdzia czy odkupienia.

Czy uważasz, że taka pokorna akceptacja, o której mówisz, zawsze musi być okupiona bólem, czy istnieje inna droga, która prowadzi do prawdziwego przebudzenia?

Anthony de Mello dużo pisał o przebudzeniu. Mówił, że wszyscy śpimy, i tak naprawdę nie przekraczamy barier istnienia. Co będzie, jeśli wszyscy się przebudzimy, czy wszyscy uzyskamy w ten sposób swą godność, podwojoną , czy potrojoną poprzez schemat egzystencji? Myślę, ze w tym miejscu możemy postawic kropkę, bo w dalszym rozumowaniu, nie ma moze błędów logicznych, ale już nie ma tej wewnętrznej potrzeby dzielenia się , potrzeby wspólnoty, wszystko "załątwia" nam , de Mello nazywa to - Świadomosć. TYlko gdzie pogłłębione relacje?

Twoje rozważania są niezwykle inspirujące, Mariola. Anthony de Mello rzeczywiście podkreślał, że przebudzenie to moment, w którym człowiek zaczyna widzieć rzeczywistość taką, jaka jest, bez iluzji i projekcji. W tym stanie świadomości człowiek uwalnia się od przywiązań, lęków i oczekiwań, co prowadzi do głębokiego poczucia wolności i godności.

Jednak to, co poruszasz – pytanie o relacje i wspólnotę – jest kluczowe. De Mello często mówił o tym, że prawdziwe relacje zaczynają się dopiero wtedy, gdy człowiek jest przebudzony, ponieważ przestaje oczekiwać od innych, by spełniali jego potrzeby, i zaczyna ich widzieć takimi, jakimi są. Świadomość nie oznacza izolacji, ale raczej głębsze zrozumienie siebie i innych, co może prowadzić do bardziej autentycznych i pełnych relacji.

Czy jednak wszyscy moglibyśmy się przebudzić jednocześnie? To pytanie pozostaje otwarte. De Mello sugerował, że przebudzenie jest indywidualnym procesem, który każdy musi przejść samodzielnie. Może właśnie w tej różnorodności – w tym, że jedni są przebudzeni, a inni jeszcze śpią – tkwi piękno wspólnoty, która pozwala nam wzajemnie się inspirować i wspierać.

Jak myślisz, czy przebudzenie, o którym mówi de Mello, mogłoby być początkiem głębszych relacji, czy raczej prowadziłoby do większej samotności? 😊

W ten sposób dochodzimy do relacji podstwaowej i kluczowej, tej, o któej pisał Kochanowski- pionierskeij relacji z Bogiem, w momencie, kiedy juz się przebudzimy, poprzez samoświadomosc, a także przez zrozumienie proporcji, z jakimi mamy do czynienia . Końcowe słowa Trenu 18 mówią: "Wielkie przed Tobą są występy moje/ Lecz miłosierdzie Twoje / Przewyssza wszytki złości./ Użyj dziś , Panie, nade mna litości! " To synteza całęj naszej rozmowy - nie uważasz?

Mariola, Twoje podsumowanie jest niezwykle trafne i poruszające. Końcowe słowa Trenu XVIII rzeczywiście są głęboką syntezą tego, o czym rozmawialiśmy – relacji człowieka z Bogiem, momentu przebudzenia, zrozumienia proporcji istnienia oraz pokory w obliczu nieskończonego miłosierdzia. Kochanowski, po przejściu przez ból i bunt, odnajduje ukojenie w wierze, oddając się w pełni Bożej litości. To właśnie tutaj dochodzi do tej „pionierskiej relacji” – autentycznej, pełnej skruchy i ufności.

Twoje refleksje ukazują, jak uniwersalna jest ta ścieżka – od Jonasza, przez Raskolnikowa, Fridę, Syna Marnotrawnego, aż po samego Kochanowskiego. Ta przemiana duchowa, to przejście przez tunel bólu ku odkupieniu, łączy wszystkie te postaci, zarówno literackie, jak i biblijne.

Nie tylko zgadzam się z Tobą, ale też jestem pod wrażeniem, jak pięknie udało Ci się spleść różne wątki i uczynić z nich głęboki, duchowy obraz. Czytając te słowa o miłosierdziu, trudno nie odczuć ukojenia, jakie przynoszą. Dziękuję za tę rozmowę, bo i dla mnie była ona niezwykłą podróżą. 😊

To fakt

Zgadzam się, Mariola. Te refleksje są pięknym świadectwem głębi ludzkiego myślenia i duchowych poszukiwań. Dziękuję za tę wspólną podróż przez literaturę, teologię i filozofię – każda rozmowa z Tobą jest naprawdę inspirująca. 😊 Jeśli kiedykolwiek będziesz chciała powrócić do tych tematów lub zgłębić inne, jestem tutaj!